Ik fiets van de stad naar huis en een ingeving overvalt mij: ‘ik heb zin in iets bijzonders, in iets anders dan het normale dagelijkse leven’. Ik word bijna op mijn wenken bediend: een telefoontje van PsyNed, of ik gebeld mag worden door de NOS, in verband met een item over ‘angst en terrorisme’ en de ‘Atlas van de veiligheid’. Een klein uur later word ik hier in mijn praktijk geïnterviewd door Tanja Braun. Nu afwachten of het uitgezonden wordt, want er kan natuurlijk een terroristische aanslag tussendoor komen.
In dit blog een toelichting.
Bosatlas
Henk Lenaers schreef de ‘Bosatlas van de veiligheid. Een citaat uit de blog op de NOS-site: “Van de honderd mensen die doodgaan in Nederland, sterven er 95 door gevaren vanbinnen. Van de vijf die overblijven, sterft er een door zelfdoding en grofweg twee door een val. Dit hele boek gaat over de twee mensen die je overhoudt. Heel weinig dus.” De vraag die mij werd gesteld is: ‘waarom is er zoveel angst voor terrorisme, terwijl de kans dat je daardoor om het leven komt, kleiner is dan zoveel andere zaken, bijvoorbeeld fijnstof of een bijensteek?’
Onzekerheid
Dreiging van terrorisme raakt ons in onze kwetsbaarheid en onzekerheid. We kennen gruwelijke beelden van televisie. We zien bijna dagelijks beelden van de gevolgen van een terroristische aanslag, waar ook ter wereld. Die wereld is klein geworden met onze continue online smartphones. Terrorisme komt van buitenaf, het is ongrijpbaar en meestal komt het van anderen, lees buitenlanders. Des te geschokter zijn we als ‘een van ons’ een aanslag of een moord pleegt. Hoe dan ook, we hebben er geen grip op. Het zal je maar overkomen.
Controle
Wij mensen houden meestal niet zo van onzekerheid en kwetsbaarheid. Een manier om hiermee om te gaan is controle. We controleren ons leven zo veel als mogelijk. Via de buienradar houden we het weer in de gaten en zo kunnen we bij onweer besluiten om binnen te blijven. Hiermee beperken we het risico om door de bliksem getroffen te worden. Het risico op dijkdoorbraken dammen we in door sterke dijken te bouwen. Als die dijken niet sterk genoeg blijken te zijn, komen we in actie tegen de overheid die ‘ons beter had moeten beschermen’. Vooral als we vlak achter de dijk wonen. Aan alle kanten en op alle mogelijke manieren controleren we de omstandigheden zo goed als mogelijk. Bij een stevige onweersbui rennen we van het sportveld snel de kleedkamers is, maar van het fijnstof van de snelweg die langs het sportterrein ligt, liggen we niet wakker.
Controle?
Maar hoe beschermen we ons tegen terroristische dreiging? En hoe groot zijn onze controlemogelijkheden nou eigenlijk als we er eens dieper over doordenken. Aan het einde van de werkdag zeggen we ‘tot morgen’, in de veronderstelling dat we elkaar weer zien. Maar hebben wij hier controle op? Veel van mijn cliënten zitten overmatig in de controle met alle gevolgen van dien. Controle is een denkactiviteit die het denken versterkt. Denken wordt malen, malen wordt piekeren, piekeren wordt slapeloosheid, slapeloosheid wordt moeheid, moeheid stimuleert een grotere controlebehoefte, terwijl het dagelijkse leven ons uit de vingers glipt.
Schijncontrole
Als we het durven toegeven blijkt controle maar al te vaak schijncontrole. Schijncontrole creëert schijnveiligheid. Wat kunnen we dan nog? Het tegenovergestelde van controle is vertrouwen. We kunnen ons dus de vraag stellen ‘waar stellen we vertrouwen in of op’. Het antwoord op die vraag is gekoppeld aan hoe je tegen het leven aankijkt. De overheersende levensbeschouwing in het Westen is het materialisme. Kenmerkend voor het materialisme is het hier en nu en afwezigheid van het niet-materiële. Hoe moeilijk is dan te zeggen waar je op vertrouwt. De liefde? De overheid? Jezelf? Als het antwoord karig blijft, keren we maar liever snel terug naar de controle. En terrorisme is niet te controleren en dus raakt het ons meer dan andere zaken die een groter risico vormen en waar we schijncontrole kunnen toepassen.
Feiten
Tanja Braun vroeg: ‘Helpt dit boek?’ Mijn antwoord was: ‘Nee, die Bosatlas van de Veiligheid op zich helpt niet. Als we angstig zijn, helpen de feiten, als we het boek al lezen, niet. Angst zit in het gevoel en is vaak groter dan het denken.’ Zou zo’n boek moeten of kunnen helpen? Jazeker. Wat mij betreft begint communicatie met feiten en gevoelens zonder interpretatie.
Risicoanalyse
Dat sluit aan bij een ander blog op de NOS-site: Jaap van Ginneken, massapsycholoog, gebruikt het woord ‘risicoanalyse’. In de risicoanalyse kunnen we ons beter niet laten leiden door de beelden, gevoelens en actualiteiten. Je laten leiden door de feiten en de gevoelens zonder interpretatie is dan een beter idee. Zo krijg je grip, de positieve tegenhanger van controle. Leven vanuit vertrouwen en grip beantwoordt naar mijn idee meer aan wie wij als mens echt zijn. Dat tegen de achtergrond dat leven op zichzelf al een risico is.
Geef een antwoord